Nostalgische reis door het voormalige grensgebied met Anja Fricke

De Harz is het noordelijkste middelgebergte van Duitsland. De hoogste berg is de Brocken met 1142 meter, die tot het Nationaal Park Harz behoort. Het vormt niet alleen een oost-west scheidslijn tussen de toenmalige DDR (Oost-Duitsland) en BRD (West-Duitsland), maar ook in noord-zuidrichting tussen de deelstaten Sachsen-Anhalt en Thüringen. We verkennen de Harz dan ook van al zijn kanten. Reisleider Anja Fricke is zelf afkomstig uit de Harz en neemt ons mee voor een ‘nostalgic journey’ door haar geboortestreek. We bezoeken veel plekken waar zij en haar familie verbleven en werkten in de DDR-periode.

Het wordt een veelzijdige reis; de Harz-reis wordt een romantische week met een accent op de geschiedenis van het gebied in de afgelopen eeuw. De Harz staat bekend om zijn fraaie vakwerkhuizen, zoals in Quedlinburg. Daarnaast staat het gebied bekend om zijn ‘Walpurgisnacht’, waar de heksen kortstondig ontwaken op 30 april. En de vele bijbehorende sagen. Zelfs Goethe heeft in de Harz gereisd en erover geschreven. En natuurlijk niet te vergeten de Harzer Schmalspurbahn, de stoomtrein door de bossen van de Harz, die de tijd eventjes laat stilstaan.

We bezoeken ook het Europees dorp Schachdorf Ströbeck, het geboortedorp van Anja Fricke. Dit kleine dorp had in 1009 een belangrijke opdracht. Zij moesten van het bisdom Halberstadt Gunzelin acht jaar gevangen houden. Gunzelin leerde de bewakers het schaakspel dat hij uit brood heeft gemaakt. En vanaf dat moment bleef het schaken een centrale rol spelen in Ströbeck. Zelfs Frederik de Grote verloor een schaakpartij 1744 in Ströbeck tegen de burgemeester. Voor elke verloren schaakspel werd Ströbeck een jaar bevrijd van betaling van belasting. En zelfs National Geographic was er in 1931 geweest en heeft een uitgebreid verslag gepubliceerd.

Reisprogramma:

N.B. Dit is het voorlopige reisprogramma. In verband met reserveringen kan het programma op onderdelen nog worden gewijzigd.

Harz reis – Van dag tot dag

Dag 1 maandag 20 mei
Om 9.00 uur vertrekken we met de bus vanaf Utrecht P & R Westraven voor onze romantische reis naar de Harz, de streek waar Anja Fricke opgroeide. Daarover zal zij op de heenreis al uitgebreid vertellen. In de namiddag verwachten wij te arriveren in Abbenrode. We worden daar ontvangen in het Heimatmuseum ‘Zur Linde’ en ingewijd in de geschiedenis van deze voormalige grensstad tussen oost – en west Duitsland.

Na deze eerste kennismaking met de Harz rijden we naar ons hotel, waar we de komende 5 nachten zullen verblijven.

Dag 2 dinsdag 21 mei
We zoeken het meteen hogerop vandaag en nemen in Wernigerode de Schmalspurbahn naar het hoogste punt van de Harz, de Brocken. De rit met de stoomlocomotief brengt ons een beetje terug in de tijd en op de kronkelende route door het Nationaal Park Harz kunnen we genieten van prachtige panorama’s. Eenmaal boven gekomen wacht ons een mooi zicht op het Harz gebergte. In het Brockenhaus horen we meer over de historie van de berg en de mythen en sagen rondom de Brocken. In de DDR-periode was de Brocken Russisch militair gebied. Het was verboden terrein voor de DDR-burger. Pas na de val van de muur kon men de Brocken bezoeken.

Na de lunch dalen we af naar station Drei-Annen-Hohne, vanwaar we met de bus via ‘Elend naar Sorge’ rijden. Daar bezoeken we het Grenzmuseum. In het buitenmuseum is nog veel te zien van de voormalige grens tussen Oost- en West-Duitsland.

Dag 3 woensdag 22 mei
Deze dag staat Quedlinburg centraal. Sinds 2004 staat deze stad op de UNESCO Werelderfgoedlijst vanwege de meer dan 1300 schilderachtige vakwerkhuisjes. Ook het middeleeuws stratenpatroon is nog goed herkenbaar. Tijdens een stadswandeling verkennen we het stadje en brengen een bezoek aan de Lyonel Feininger Galerie, een museum dat naast de klassieke moderne kunst bijzondere aandacht schenkt aan de grafische kunsten.

In de namiddag gaan we ons nog even onderdompelen in het leven van alledag tijdens de DDR-tijd. Boven een meubelzaak in Thale bevindt zich heel verrassend een DDR-museum, met een uitgebreide expositie over de levensomstandigheden in de DDR-tijd. Indien mogelijk geeft Herr Wolfgang Schiller, schrijver van het boek ‘Napola: verführte Elite im Harz’ deze avond een lezing over militarisering in 1945 en de DDR-tijd.

Dag 4 donderdag 23 mei
Bij een verblijf in de Harz hoort ook een bezoek aan Mittelbau-Dora, een historisch voorbeeld van de verschrikkingen van dwangarbeid in het concentratiekamp en de verplaatsing van de wapenindustrie naar ondergrondse mijngangen in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog. Een rondgang brengt ons naar verschillende plaatsen en langs restanten van gebouwen die voor het leed en sterven van de gevangenen van betekenis waren. We bezoeken ook de ‘Stollen’, de mijngangen die tot juni 1944 als accommodatie voor de gevangenen dienden en waar later de V1 bommen moesten worden gemonteerd.

De rest van de dag proberen we in te vullen met een wat meer ontspannen programma. Dat doen we met een lunch in een treinwagon: het Mitropa restaurant in het Ostdeutsches Fahrzeugmuseum in Benneckenstein. Uiteraard is hier ook de gelegenheid om u te vergapen aan diverse transportmiddelen en parafernalia uit de DDR-tijd.
Hierna rijden we door naar de Baumanns Höhle In Rübeland, een druipsteengrot. Met een bezoek aan deze grot treden we zelfs in de voetsporen van Johann Wolfgang von Goethe, die hier regelmatig kwam.

Dag 5 vrijdag 24 mei
Vandaag gaan we naar Halberstadt, de poort van de Harz. De stad was zwaar verwoest door de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, maar is na ‘die Wende’ prachtig gerestaureerd. We bezoeken de historische kern rond het Domplein en het Behrend Lehmannmuseum over de Joodse gemeente van Halberstadt. En we lopen de Burchardikerk binnen om een moment aanwezig te zijn bij Het John Cage Orgel Kunstproject om een klank op te vangen van het muziekstuk ‘As slow as possible’, dat 639 jaar duurt. Een uniek bezoek wacht ons in het voormalige RAW (Das Reichsbahnausbesserungswerk), waar Anja’s broer ons zal rondleiden.

’s Middags sluiten we ons bezoek aan de Harz af in Schachdorf Ströbeck, beroemd om zijn meer dan 1000-jarige schaaktraditie. Anja geeft ons een persoonlijke rondleiding door het dorp waar zij opgroeide. En als we geluk hebben vindt in deze periode het jaarlijkse meitoernooi plaats, waarbij een levend schaakspel wordt gespeeld op het centrale plein van het dorp.

Dag 6 zaterdag 25 mei
Ons verblijf in de Harz is weer voorbij. We pakken onze koffers in en stappen in de bus op weg naar huis. Onderweg is er volop gelegenheid om met elkaar na te praten over de afgelopen week. Tegen 19.00 uur verwachten we te arriveren in Utrecht, bij P&R Westraven.

Leestip:

• Wibke Bruhns, Het land van mijn vader. Geschiedenis van een Duitse familie. (Nederlandse vertaling 2006). Originele titel:  Meines Vaters Land: Geschichte einer deutschen Familie. Over de familie Klamroth uit Halberstadt. Eén van de Klamroths was betrokken bij ‘Stauffenberg-Attentat’ en werd geëxecuteerd. Wibke Bruhns is zijn jongste dochter.
• Wolfgang Schilling, Napola: verführte Elite im Harz. Beschrijving van de Nationaal Socialistische onderwijsinstellingen in het Harzgebergte tijdens de naziperiode met ca. 700 foto’s. 2020.

Reisinformatie: