Reis naar Pruisisch Polen met Anja Fricke

Tijdens deze reis in het Oost-Pruisische Mazurengebeid ontdekken we een stukje rijke Duitse historie. De reis is een mix van een natuur-en literatuurreis. We bezoeken de belangrijkste plaatsen waar het prachtige natuurgebied Mazurië strijdtoneel werd tussen Oost-Pruissen en Polen. Het is een grensgebied tussen verschillende culturen en gebieden. Dit zuidelijke Oost-Pruissen hoorde niet bij Polen ondanks dat de meerderheid daar Pools sprak. Het protestantisme zorgde er voor dat het bij Pruissen hoorde.

Na de Tweede Wereldoorlog is het in vergetelheid geraakt. Er komen uit dat gebied grote schrijvers: Grass en Lenz, Johnson, Dönhoff. In de literatuur in het latere verdeelde Duitsland werd dit gebied niet vergeten. Siegfried Lenz heeft er in 1978 de prachtig roman ‘Heimatmuseum’ over geschreven. Ook in de literatuur van de jaren 50 in de DDR is de natuur van Mazurië als vast onderdeel in romans verwerkt. Bij deze reis hoort daarom ook een reader.

Aanbevolen bij deze reis

Leestip:

Siegfried Lenz, Heimatmuseum, 2020

Kijktip:

Het Duitsland van mijn moeder (VPRO serie, 2015)

Programma:

Dit programma is nog onder voorbehoud. We zullen de planning aanpassen als we vinden dat het nodig is om de reis qua inhoud en comfort te verbeteren.

Dag 1 – maandag 2 juni

Om 9.00 uur vertrekken we vanaf Utrecht – P&R Westraven – met een luxe touringcar van Munckhof richting Duitsland. We proberen deze eerste reisdag zoveel mogelijk kilometers te maken en overnachten ten zuiden van Berlijn.

Dag 2 – dinsdag 3 juni

In de ochtend passeren we al snel de Poolse grens bij Frankfurt a/d Oder.  Indien mogelijk bezoeken we daar het Stasi-Unterlagen-Archiv Frankfurt (Oder).

Ons reisdoel deze dag is Poznań (Duits: Posen) , een van de oudste steden van Polen, gelegen aan de rivier de Warta. Op 28 juni 1956 vonden hier de eerste protesten plaats tegen het communistisch regime, die keihard werden neergeslagen. Deze protesten zouden een maand later een van de aanleidingen vormen voor de Hongaarse Opstand.

Overnachting in Poznań.

Dag 3 – woensdag 4 juni

Tijdens een stadswandeling maken we kennis met het gezellige centrum van Poznań met zijn kleurrijke huizen en gebouwen. Daarbij hoort natuurlijk ook een bezoek aan de oude stad “Ostrów Tumski”, een eiland omringd door de rivieren de Warta en Cybina. Van hieruit regeerde de eerste heerser van Polen;  hertog Mieszko I.

Na de lunch stappen we in de bus en rijden naar Olsztyn (Duits: Allenstein), de hoofdstad van Mazurië, ‘het land van de duizend meren’.  Hier zullen we de komende twee nachten verblijven.

Dag 4 – donderdag 5 juni

De dag begint in het oude centrum van Olsztyn met een bezoek aan het Museum van Ermland en Mazurië, gevestigd in het 14^e eeuwse Kasteel van het Ermse Kapittel. De bekendste bewoner van het kasteel was Nicolaas Copernicus, die van 1516 tot 1521 administrateur was. Aan een van de muren is zijn originele astronomische tafel bewaard gebleven.

Na de lunch gaan we naar Olsztynek (Duits: Hohenstein). Bij de stad lag van 1924 tot 1945 het Duitse Tannenberg monument voor de Slag bij Tannenberg van 1914, waar het leger van het Duitse Keizerrijk het leger van het keizerrijk Rusland versloeg. In 1945 werd dit monument opgeblazen, dus er rest nog slechts een kleine stapel stenen.

We gaan echter ook naar Grunwald, waar de Polen hun eigen Slag bij de Tannenberg uit 1410 met een groot monument herdenken, omdat het Pools-Litouwse leger hier het leger van de Duitse Orde versloeg. Sinds de 18^e eeuw werd in de Poolse nationale geschiedenis deze veldslag – in Polen: Slag van Grunwald – voorgesteld als een krachtmeting tussen het Duitse en Poolse volk, waarbij het Poolse volk zegevierde.

Overnachting in Olsztyn.

Dag 5 – vrijdag 6 juni

De koffers worden weer ingepakt en we vervolgen onze reis naar het Oosten van Polen.

Onze eerste bezoek deze dag is de Wolfsschanze, Hitler’s hoofdkwartier in Gierłoż.

In de jaren 1940-1942 werden op dat terrein 80 gebouwen neergezet, waarvan 50 bunkers. In feite werd een verborgen stadje gebouwd, waar ongeveer tweeduizend mensen verbleven. Toen de Duitsers in 1945 het hoofdkwartier moesten verlaten hebben zij de meeste gebouwen opgeblazen, zodat er alleen nog ruïnes over zijn.  Onze gids zal ons naar de interessante plekken van het terrein brengen en daarna rijden we door naar Mamerki, waar het hoofdkwartier van de Duitse Landmacht gevestigd was. We bezoeken er het Bunker Museum dat geheel aan het Oostfront gewijd is.

We hopen te kunnen overnachten op een voormalig Pruisisch landgoed (Herrenhaus of Gutshaus) aan de oostgrens van Polen.

Dag 6 – zaterdag 7 juni

We verlaten het voormalig landgoed en reizen verder langs de Poolse Oostgrens naar Frombork (Duits: Frauenburg), de stad aan het Wislahaf , een groot strandmeer dat door de Wislaschoorwal gescheiden is van de Oostzee.

Frombork is een van de havensteden, waar begin 1945 vele Duitsers probeerden om met een schip over de Oostzee te vluchten toen het Russische leger steeds dichterbij kwam.

We maken een korte wandeling door de stad en lopen vast en zeker even naar binnen in de 14^e eeuwse kathedrale basiliek van Maria-Hemelvaart en Sint-Andreas, gebouwd in baksteengotiek, en de plaats waar Nicolaas Copernicus in 1543 begraven werd.

In de namiddag stappen we op de ferry en steken het Wislahaf over naar Krycina-Morksa (Duits: Kahlberg) waar we overnachten.

Dag 7 – zondag 8 juni

We rijden langs de Oostzee naar Gdansk. Onderweg stappen we uit bij het voormalig concentratie- en vernietigingskamp Stutthof, in gebruik genomen daags na de Duitse inval in Polen.

Die invasie begon op 1 september 1939 met de Slag om de Westerplatte.  De Duitsers vielen de Oostzeehaven bij Gdansk aan, waar een kleine Poolse eenheid nog zeven dagen stand hield. Na de oorlog groeide Westerplatte uit tot een nationaal symbool van Pools verzet. In de middag bezoeken we deze historische plaats.

Daarna checken we in bij ons hotel in het centrum van Gdansk waar we de komende 3 nachten zullen verblijven.

Dag 8 – maandag 9 juni

Vandaag staat de indrukwekkende, recente geschiedenis van Gdansk (Duits:Danzig) centraal. We starten op de plek die voor de Polen vooral de bakermat is van Solidariteit: de scheepswerf met de ‘Lenin Gate’, en het ‘Three Crosses Monument’ ter nagedachtenis aan de scheepswerfarbeiders, die er tijdens de protesten in december 1970 werden gedood. Tijdens ons bezoek aan het Centrum voor Europese Solidariteit, worden we ondergedompeld in de geschiedenis van de vakbond Solidarność en andere verzetsbewegingen in communistisch Oost-Europa.

Aan het eind van onze ‘Solidarity-tour’ bezoeken we St. Bridget’s Church, de kerk die een belangrijke band met Lech Wałęsa en Solidarność heeft gehad.

Overnachting in Gdansk

Dag 9 – dinsdag 10 juni

Deze dag hebben we alle tijd om Gdansk te verkennen. We starten met een stadswandeling in de ochtend. In de middag bieden we u de mogelijkheid een bezoek te brengen aan een van de vele musea, die deze stad rijk is. We overnachten nog één nacht in Gdansk.

Dag 10 en 11 – woensdag 11 juni en donderdag 12 juni

De bus staat klaar, de koffers worden ingeladen, en we beginnen aan onze terugreis. Indien mogelijk onderbreken we onze reis nog voor een kort, interessant bezoek. Uiteraard hoeft u zich onderweg niet te vervelen, want er is genoeg om over na te praten aan het einde van deze bijzondere reis.

We overnachten ten zuidwesten van Berlijn en hopen op donderdag 12 juni omstreeks 19.00 uur te arriveren bij ons vertrekpunt P & R Westraven in Utrecht.

Onderstaande slideshow geeft een impressie van de bezienswaardigheden tijdens de reis (foto’s: Arjan Segers)

Reisinformatie: