Hoewel er in Europa waarschijnlijk geen enkele reis bestaat die, uit wijsgerig en etnografisch oogpunt, van groter belang is dan een rondvaart rond de Zuiderzee, wordt deze toch slechts zelden ondernomen.

Dit is de openingszin van de Franse cultuurhistoricus Henry Havard, die in 1863 in een gehuurde tjalk een tocht maakte langs de Zuiderzeesteden. Hij schreef daarover het boek: ‘La Hollande pitoresque, voyage aux villes mortes du Zuiderzee’, waaruit bovenstaande regel stamt. Mede door zijn kleurrijke beschrijving veranderden deze ‘dode’ stadjes in toeristische juweeltjes, die ook vandaag nog de moeite van een bezoek meer dan waard zijn. Laten we dus in het kielzog van Havard na zoveel jaar de balans opmaken. Vaart u mee?

Toen Henry Havard in de negentiende eeuw langs de kusten van de Zuiderzee voer, zag hij onstuimig water, weidse velden en af en toe een vissersdorp of boerderij. Tegenwoordig is dat beeld wel anders. Veel bebouwing, industrie, windmolens en enorm veel pleziervaart. Door de afsluiting van de Zuiderzee veranderde de economie, de natuur, het landschap en het uitzicht.

Wie tegenwoordig de steden bezoekt als Hoorn, Enkhuizen en Monnickendam komt eigenlijk aan de ‘verkeerde’ kant binnen. De steden zijn oorspronkelijk gebouwd richting zee. Dat was de verbinding met de buitenwereld. Tijdens deze reis komen we opnieuw vanaf die waterkant de stad binnen en dan blijkt opeens dat er ook veel herkenbaar is gebleven. Dat maakt deze reis een
unieke belevenis.

Het idee voor deze reis ontstond in 2013 toen het boek van Henry Havard na 150 jaar opnieuw in het Nederlands werd uitgegeven. Sindsdien hebben we elk jaar een variant van deze reis georganiseerd. Afgelopen jaar verscheen het boek van Ronald Nijboer waarin hij de reis van Havard opnieuw maakt en dan beschrijft hoe het landschap en de cultuur veranderd is. Tegelijkertijd heeft hij ook oog voor dat wat er gebleven is.

Dat inspireerde ons om de reis nog eens tegen het licht te houden. Terug naar de basis en oog voor het Zuiderzeeverleden dat op zo veel plaatsen nog zo tastbaar aanwezig is. Zeilend door een landschap dat in de afgelopen eeuw enorme veranderingen heeft ondergaan.

Dag 1, Enkhuizen

We laten de reis beginnen in Enkhuizen en wel in het bijzonder in het Zuiderzeemuseum. Hier wordt het leven van zowel de voormalige als huidige bewoners uit de Zuiderzeeregio getoond. ‘s Middags schepen we in voor de vaartocht naar Hoorn.

Dag 2, Hoorn

Tijdens een wandeling door Hoorn komen we langs de oude VOC-pakhuizen,
de historische haven en bezoeken we het West-Fries Museum. Rond lunchtijd schepen in en varen we over het Markermeer en leggen aan in Monnickendam.

Dag 3, Monnickendam en Marken

Het beschermde stadsgezicht met veel historische gebouwen en huizen uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw, vaak met mooi gerestaureerde gevelstenen maken dit zeker de moeite waard. Vanuit Monnickendam bezoeken we Marken.

Dag 4, Volendam

Deze dag zeilen we Volendam binnen. Prominent staat hier een bezoek aan Hotel Spaander op het programma. Havard inspireerde schilders naar Volendam te komen en kunsthotel Spaander laat dat nog steeds zien.

Dag 5, Marker Wadden

Oud en nieuw landschap komt misschien wel het beste bij elkaar op de Marker Wadden.